វិបត្តិកំណើនប្រជាជន គឺកំណើនចំនួនប្រជាជនយ៉ាងឆាប់រហ័សពេកធ្វើឲ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន។ វិបត្តិនៃការប្រើប្រាស់ គឺការប្រើប្រាស់របស់មនុស្សកាន់តែច្រើនឡើង និងខ្ចះខ្ចាយ ឬបំពុលធនធានធម្មជាតិលឿនជាងធនធានធម្មជាតិកើតឡើងជាថ្មី។
ក្រុមប្រទេសដែលទទូលរងនូវឥទ្ធិពលពីវិបត្តិនីមួយៗនេះច្រើនជាងគេគឺក្រុមប្រទេសក្រីក្រ និងក្រុមប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។