រឿងភូមិតិរច្ឆាន
- ការពិពណ៌នា
- មាតិកា
- មតិយោបល់
រឿងភូមិតិរច្ឆាន អត្ថបទសង្ខេប
- ប្រភព អ្នកនិពន្ធបានប្រមូលឯកសារមកចងក្រងសរសេរនៅឆ្នាំ ១៩៦៤,៦៥ តែកាលៈទេសៈពេលនោះពុំទាន់អំណោយផលអាចបោះពុម្ពបាន។ អ្នកនិពន្ធរង់ចាំដល់ឆ្នាំ ១៩៧១ទើបបោះពុម្ពផ្សាយ។ ក្នុងការសរសេរតាក់តែងរឿងនេះឡើង អ្នកនិពន្ធបានដើរប្រមូលព័ត៌មានពីប្រជារាស្ត្រមានវ័យចាស់ដែលធ្លាប់ដឹងរឿងរ៉ាវនៅភូមិក្រាំងលាវ ហើយអ្នកនិពន្ធបានខំស្រាវជ្រាវរកលិខិត និងសេចក្តីសម្រេចផ្សេងៗពេលនោះមកធ្វើជាឯកសារសម្រាប់សរសេរ។
- អ្នកនិពន្ធ លោក ឌឹក គាម និង លោក ឌឿក អំ
- ប្រភេទ ជារឿងប្រលោមលោកបែបប្រវត្តិសាស្រ្ត
- ចលនា ជាអក្សរសិល្ប៍ខេមរនិយម
- ឥទ្ធិពល មានឥទ្ធិពលមនោគមវិជ្ជាជឿនលឿនក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ព្រោះដំណើររឿងបំផុសពីចលនាតស៊ូប្រឆាំងបរទេស ដើម្បីបូរណភាពទឹកដីរបស់ខ្លួន
- សង្គមបរិយាកាស សម័យកាលនៃរឿងនេះកើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៩២៥ ក្រោយពីការច្រូតកាត់ និងប្រទេសជាតិស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមបារាំងដែលប្រើអំណាចត្រួតត្រាមកលើប្រជាជនខ្មែរ។ ទង្វើនេះបានធ្វើឲ្យមានចលនាប្រជាជនក្រោកឡើងប្រឆាំងនឹងពួកបារាំងស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែង ជាពិសេសព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី១៨ មេសា ឆ្នាំ១៩២៥ ។
រឿងសង្ខេប ៖
សង្រ្គាមលោកលើកទីមួយបានផ្ទុះឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩១៤ ដល់១៩១៩ ដែលប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅក្រោមនឹមអាណានិគមបារាំង ប្រជារាស្ត្រខ្មែររងទុក្ខវេទនាត្រូវពួកអាណានិគមកេណ្ឌឲ្យទៅច្បាំងប្រឆាំងនឹងពួកផាស៊ីសអាឡឺម៉ង់។ ទន្ទឹមនឹងនោះការឡើងថ្លៃពន្ធដារក៏កាន់តែកើនឡើងជារៀងរាល់ខែ ធ្វើឲ្យប្រជារាស្រ្តមានការក្តៅក្រហាយយ៉ាងខ្លាំង។ ប្រជារាស្រ្តនៅស្រុកមុខកំពូលចំនួន៣០០០នាក់បានធ្វើបាតុកម្ម ធ្វើញត្តិសុំឲ្យស្តេចស៊ីសុវត្ថិជួយបន្ធូរបន្ថយអំពីបញ្ហាពន្ធដារនេះ។ សូម្បីតែធម្មជាតិក៏មានការក្តៅក្រហាយពុះកញ្រ្ជោលខ្លាំងដែរ ដូចជាមានរន្ទះបាញ់ចេតិយព្រះកែវមរកត និងផ្កាយដុះកន្ទុយជាដើម ។
នៅខេត្តកំពុងឆ្នាំងក៏ដូចជាខេត្តដទៃៗទៀតដែរ ប្រជារាស្រ្តមានជីវភាពលំបាកលំបិនធ្វើឲ្យគ្រួសារមួយត្រូវព្រាត់បា្រសប្រពន្ធកូន ។ នាងតុំដែលជាប្រពន្ធសុវណ្ណត្រូវស្លាប់ដោយសារខ្វះថវិការព្យាបាលជម្ងឺ។ ចំណែកសុវណ្ណលំបាកក្នុងការថែទាំកូនតូចផងក៏ទទួលនាងតន់ធ្វើជាភរិយាដោយមិនបានរៀបការតាមប្រពៃណីជាតិរបស់ខ្លួន។
ប្រជាជននៅភូមិក្រាំងលាវមានសម្លាញ់ពីរនាក់ឈ្មោះ ជួន និង នៅ បានរៀបចំគម្រោងការសម្លាប់រ៉េស៊ីដង់បារដេសដែលអនុវត្តអំពើយង់ឃ្នងព្រៃផ្សៃយង់ឃ្នង នៅពេលដែលពួកវាចុះទារពន្ធដារ ។ ចលនារបស់ជួន និងនៅ ក៏មានការចូលរួមពីក្រុមអ្នកក្លាហានចំនួន ២០ នាក់ទៀត ។
នៅភូមិដើមអំពិល មេឃុំប៉ាល់បានក្តាប់ពីរបាយការណ៍ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជារាស្រ្តក្នុងភូមិ គួបផ្សំនឹងការលំបាកក្នុងការទារពន្ធដារក៏សុំថ្នាក់លើលាលែងដើម្បីយករួចខ្លួន ។ រ៉េស៊ីដង់បារដេសបានចេញទារពន្ធដារដោយខ្លួនឯង ។ លុះដល់ថ្ងៃទី១៨ មេសា ១៩២៥ ការទារពន្ធដារមកដល់ភូមិក្រាំងលាវដែលដឹកនាំដោយរ៉េស៊ីដង់បារដេស កងរក្សាសន្តិសុខឈ្មោះឡាច និងអ្នកដាំស្ល ឈ្មោះបោយ ពេលនោះបារដេសមានទំនាស់ជាមួយនាងនី នាងប៊ី ។ ក្នុងសភាពការណ៍នេះជាឱកាសមួយដែលធ្ចើឲ្យអ្នកក្លាហានហ៊ានចេញប្រយុទ្ធសម្លាប់រ៉េស៊ីដង់បារដេស ដោយឥតញញើតដៃ ។ ក្នុងនោះនៅសល់តែអ្នកដាំស្លម្នាក់ដែលរត់គេចខ្លួនហើយនាំដំណឹងនោះទៅរាយការណ៍នៅក្រុងកំពង់ឆ្នាំង ។
ក្រោយពីសម្លាប់បារដេស និងសហការីរួចមកក្រុមអ្នកក្លាហានមានបំណងចេញទៅក្រុងកំពង់ឆ្នាំងទៀត ប៉ុន្តែត្រូវកងទ័ពបារាំងពួនបាញ់ស្ទាក់ បានស្លាប់ខ្លះ រត់ចូលព្រៃនៅក្នុងភូមិត្រពាំងស្រែ ។ អ្នកក្លាហានត្រូវបានគេបាញ់ស្លាប់ក្នុងនោះមាន នៅ រីឯជួនត្រូវគេចាប់ខ្លួនដាក់គុកនៅកោះត្រឡាច ចំណែកឯប្រជាជនត្រូវរត់ចោលភូមិឋានទៅរស់នៅក្នុងព្រៃ ។ រឿងសម្លាប់បារដេសធ្វើឲ្យមានប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់កុង្សី សេនាបតីអាណានិគមបារាំង ។ ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិបានចេញសេចក្តីប្រកាសមួយឲ្យប្តូរឈ្មោះពីភូមិក្រាំងលាវទៅជាភូមិតិរច្ឆានវិញអស់រយៈពេលយ៉ាងតិច១០ឆ្នាំ ព្រមទាំងឲ្យសាងសង់ចេតិយព្រះកែវមរកត និងធ្វើបុណ្យនៅថ្ងៃទី១៨ មេសាជារៀងរាល់ឆ្នាំ ។ ជាទីបញ្ចប់ទាហានបានកៀរអ្នកស្រុកឲ្យមករស់នៅក្នុងភូមិរបស់ខ្លួនវិញ ។ ចំណែកសុវណ្ណ និងនាងតន់ក៏បានមករួមរស់រួមសុខជាមួយគ្នារៀងមក ហើយអ្នកខ្លះទៀតក៏បានវិលមកជួបជុំប្រពន្ធកូនវិញដែរ ។
- ប្រធានរឿង រឿងនេះនិយាយពីទុក្ខវេទនារបស់ប្រជាជនខ្មែរសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង ។
- មូលបញ្ហា បញ្ហាសំខាន់ៗក្នុងរឿងគឺ ៖ បារាំងដំឡើងពន្ធដារកាន់តែខ្ពស់ និងចាប់ប្រជាជនដាក់ខ្នោះឃ្នាង, គ្រោះរាំងស្ងួត រាស្ត្រធ្វើស្រែមិនបាន, ការងើបបះបោរប្រឆាំងនឹងបារាំងពីក្រុមអ្នកតស៊ូខ្មែរ ដែលមានជួន និងនៅ ជាមេដឹកនាំ ដើម្បីទាមទារសិទ្ធិសេរីភាព, ការប្តូរឈ្មោះពីភូមិក្រាំងលាវទៅជាភូមិតិរច្ឆាន ។