មេរៀនទី៥៖ ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន (មេរៀនសង្ខេប សំណួរ ចម្លើយ)
- ការពិពណ៌នា
- មាតិកា
- មតិយោបល់
ជំពូកទី២ : វប្បធម៌សន្តិភាព
មេរៀនទី៥៖ ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន
មេរៀនសង្ខេប
ក្រោយពីព្រះពុទ្ធសមណគោតមចូលបរិនិព្វានក្នុងពុទ្ធសតវត្សទី ២មក ព្រះពុទ្ធសាសនា បានចែកចេញជាពីរគឺនិកាយហីនយាន និងនិកាយមហាយាន ។ និកាយហីនយាន គោរពប្រតិបត្តិតាមពុទ្ធោវាទដែលមាននៅក្នុងគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក ហើយគេចាត់ទុកព្រះពុទ្ធជាមនុស្សមិនមែនជាអាទិទេព ឬទេវតា តែព្រះពុទ្ធមានគុណសម្បត្តិលើសមនុស្សធម្មតា ។ និកាយមហាយានមានលក្ខណៈខុសប្លែកពីនិកាយហីនយាន ព្រោះមិនគោរពតាមពុទ្ធោវាទរបស់ព្រះពុទ្ធទេ ។
១- ព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយមហាយាន
ព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយមហាយាន ឬហៅថា អាចរិយវាទ ជាសាសនាមានវិន័យធូរស្រាល ឬជាយានធំ ដែលអាចផ្ទុកសត្វលោកបានច្រើនគ្នា ទៅកាន់គោលដៅត្រឹមព្រះពោធិសត្វដែលអាចជួយណែនាំ ប្រោសសត្វលោកបាន ។ និកាយមហាយាន និយមធម៌ថ្មី គឺជាធម៌ដែលមិនមានវិន័យតឹងតែង ហើយគោរពប្រតិបត្តិតាមលទ្ធិអាចរិយវាទ(អនុវត្តតាមគ្រូអាចារ្យរបស់ខ្លួនតៗគ្នា) ពុំមែនតាមពុទ្ធោវាទដូចនិកាយហីនយានឡើយ ។ និកាយមហាយាន គោរពព្រះពោធិសត្វជាងព្រះពុទ្ធ ព្រោះពួកគេយល់ថា ព្រះពុទ្ធចូលនិព្វានហើយ មិនអាចជួយយិតយោង ឬដឹកនាំមនុស្សឲ្យទៅនិព្វានបានទេ មានតែព្រះពោធិសត្វទេទើបជួយបាន ដោយសារព្រះពោធិសត្វមិនទាន់បានត្រាស់ មិនទាន់ចូលនិព្វាន ។ ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាននៅក្នុងសង្គមខ្មែរកាលបីអតីតកាល គោរពព្រះពោធិសត្វដូចជា លោកិតេស្វរៈ ឬលោកេស្វរៈ មញ្ជុស្រី មៃត្រេយ ប្រាជ្ញាបារមិតា ឯសាសនាមហាយានចិន វៀតណាម គោរពព្រះមិឡឹ ឬព្រះសិអារ្យមេត្រី ព្រះនាងគង់ស៊ីអ៊ីម ។ល។
គ្រូអាចារ្យនៅក្នុងនិកាយមហាយាន បានបង្កើតគម្ពីរប្លែកពីគម្ពីរព្រះត្រៃបិដកដូចជា គម្ពីរសទ្ធម្មបុណ្ឌរីក គម្ពីរលង្កការវតាសូត្រជាដើម ហើយចារឹកជាភាសាសំស្ក្រឹតទាំងអស់ ព្រោះក្នុងនិកាយនេះលើកយកភាសាសំស្ក្រឹតជាធំសម្រាប់សិក្សា ។
២- អត្ថិភាពនៃព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានក្នុងសង្គមខ្មែរ
ព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយមហាយាន មានអត្ថិភាពនៅក្នុងសង្គមខ្មែរតាមសម័យកាលជាបន្តបន្ទាប់ដូចខាងក្រោម ៖
- ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទកនិស្កៈនៅប្រទេសឥណ្ឌា ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានបានចូលផ្សព្វផ្សាយចេញពីរផ្លូវ គឺផ្លូវអាស៊ីកណ្ដាល និង ចិនៅសម័យបុរេប្រវត្តិសម័យនគរភ្នំ
- នៅសម័យបុរេប្រវត្តិសម័យនគរភ្នំ
- នៅចុងសតវត្សទី ៧ នៃសម័យចេនឡា និងមានការលូតលាស់ដល់ ស.វ 13 ដែលគេបានប្រទះឃើញមានរូបបដិមាពោធិសត្វលោកកេស្វរៈនៅក្រមួនស និងនៅប្រសាទតាក្រៀម (សៀមរាប)
- នៅចុងសតវត្សទី ១នៃសម័យមហានគរ ព្រះបាទយសោវរ័្មនទី១ (សោធបុរៈ)
- នៅសតវត្សទី 13 ព្រះពុទ្ធសាសនាមានការរីកចម្រើនលុតលាស់ជាងព្រាហ្មណ៍
បច្ចុប្បន្ន ប្រទេសដែលនិយមពុទ្ធសាសនាមហាយានភាគច្រើនមាននៅប្រទេសចិន ជប៉ុន កូរ៉េ វៀតណាម ទីបេ ម៉ុងកូលី ។ សព្វថ្ងៃចលនាពុទ្ធសាសនាមហាយាន កំពុងមានវត្តមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើង និងមានការគោរពប្រតិបត្តិដោយសាសនិកជាជនជាតិចិន វៀតណាម ឬជនជាតិដទៃទៀតមានដូចជា៖
- សាសនាមហាយានចិនមាន និកាយមឹឡឹ ឬព្រះសិអារ្យមេត្រី និកាយព្រះនាងគង់ស៊ីអ៊ីមនិកាយខុងម៉ឹង
- សាសនាមហាយានវៀតណាម
- សាសនាមហាយានជប៉ុននិងកូរ៉េ
៣-ព្រះសង្ឃក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន
នៅសម័យមហានគរ ព្រះសង្ឃស្លៀកពាក់ដណ្ដប់សំពត់ពណ៌លឿង មានតំណមមិនឆាន់គ្រឿងស្រវឹង មិនសម្លាប់សត្វ មិនលួច មិនភូតកុហក ដោយមិនមានលក្ខណៈខុសប្លែកពីព្រះសង្ឃក្នុងសាសនាមហាយានចិន ជប៉ុន កូរ៉េ …។ ព្រះសង្ឃមហាយានទាំងនោះ ស្លៀកខោពាក់អាវ មិនឆាន់ត្រីនិងសាច់ ឆាន់តែបន្លែ ។ គម្ពីរក្នុងនិកាយនេះ សរសេរជាភាសា សំស្ក្រឹតនិងភាសាសម្រាយ ។
សំណួរ
- ចូរពណ៌នាលក្ខណៈនៃព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន ?
- ចូររៀបរាប់បីអត្ថិភាពរបស់ពុទ្ធសាសនាមហាយានក្នុងសង្គមខ្មែរ ?
- តើប្រជាជនខ្មែរ ភាគច្រើនគោរពពុទ្ធសាសនាមហាយាន ឬហីនយាន ? ព្រោះអ្វី ?
- តើព្រះសង្ឃក្នុងសាសនាមហាយាន មានលក្ខណៈដូចម្ដេច ?
- តើនិកាយហីនយាន និងមហាយាន មានលក្ខណៈខុសគ្នាដូចម្ដេចខ្លះ ?
- តើនៅក្នុងរជ្ជកាលស្ដេចអង្គណាដែលធ្វើឲ្យពុទ្ធសាសនាមហាយានរីកចម្រើនខ្លាំង?ព្រោះអ្វី ?
